داده های زمینگرمایی ایران و تعبیرهای زمینساختی آن

مطالعة نحوة توزیع شار گرما که از زیر شاخه های مهم ژئوفیزیک است در ایران سابقة زیادی ندارد و پیش از این فقط در مورد مناطق نفت خیزجنوب کشور انجام شده است. در این مقاله داده های دمای ته چاههای نفت وگاز مربوط به ایران مرکزی‘ گپه داغ‘ دشت ساحلی خزر و دشت مغان برای محاسبه شیو زمینگرمایی این مناطق مورد استفاده قرار گرفته و نتایج حاصل با اطلاعات مربوط به زاگرس- خلیج فارس مقایسه شده است. دامنه و نحوة تغییر شارگرما در ایران بر خلاف آنچه که نقشه جهانی توزیع شارگرما نشان می دهد بسیار گسترده است و پیچیدگیهایی دارد که نتیجة تنوع زمینساختی ایران است . مقدار شیو زمینگرمایی ناحیه ای در بخشهای شمالی کشور‘ شامل کپه داغ‘ نوار ساحلی خزر‘ دشت مغان و شمال ایران مرکزی یکنواخت و میانگین آن حدودckm-1 25ْ است. البته در مورد کوههای البرز هنوز شیو ناحیه ای ناشناخته است ولی بر اساس ذوب بخشی در گوشتة بالایی و پوسته در کوارتز مقدار آن به احتمال بیش از نواحی مجاور آن است. این داده ها برای جنوب ایران مرکزی ‘ کمربند دگرگونی سنندج – سیرجان و زاگرس خرد شده هنوز وجود ندارد. تغییر شیو زمینگرمایی در زاگرس بسیار گسترده است. روند عمومی پربندهای شیو در زاگرس به تقریب شیو زمینگرمایی در زاگرس شرقی و همچنین بخش مجاور آن در خلیج فارس در مقایسه با بخشی که در غرب خطوارة قطر- کازرون قرار دارد بیشتر است. اگر چه نفوذ گنبدهای نمک در ترازهای مختلف پوشش رسوبی سبب رسانش مؤثرتر گرما می شود ولی سری هرمز به علت غنی بودن از اورانیوم توان بیشتری در ایجاد گرمای پرتوزاد نسبت به سنگهای عادی پی سنگ متبلور قاره دارد و در نتیجه‘ به عنوان عامل اصلی بی هنجاری گرمایی ناحیه ای در شرق زاگرس- خلیج فارس شمرده می شود.